یکی از مهم‌ترین اتفاقات دوران شیرخواری، مرحله‌ی در آوردن دندان نوزاد می‌باشد. شیرخوار به واسطه ی این تغییر، وارد مرحله ی جدیدی از زندگی خود می‌شود. چرا که با رشد دندان‌ها قادر به خوردن غذاهای متنوع و چشیدن طعم های بیشتری از غذاها می شود. در این مقاله قصد داریم که به بررسی شرایط جسمی و روحی نوزادان و چگونگی عملکرد والدین در این شرایط، بپردازیم.
اهمیت دندان های شیری
بعضی از افراد معتقدند که با توجه به شیری بودن دندان های دوران نوزادی و افتادن آنها در دوران خردسالی، این دندان ها موقتی بوده و طول عمر چندانی ندارند. بنابراین به نگه داری و مراقبت خاصی نیاز ندارند! در صورتیکه بر خلاف این تصور، آسیب پذیری این دندان ها، خصوصا در ریشه، تاثیر نامطلوبی بر روی دندان های دائمی می گذارد و می تواند سلامت آنها را به خطر بیندازد.
زمان بیرون آمدن دندان ها
معمولا بیرون آمدن دندان ها ،محدود به بازه ی محدودی نمی شود و امکان رویش در زمان‌های متفاوت وجود دارد. به عبارت دیگر این اتفاق، محدود به ماه و زمان خاصی نمی‌شود. در بعضی از نوزادان این شرایط در چهارماهگی ایجاد می‌شود و در برخی دیگر از شیرخواران، حتی در حوالی پانزده ماهگی ماهگی! در رابطه با این فاصله‌ی زمانی گوناگون در نوزادان، عقاید و باورهای گوناگونی وجود دارد. عقایدی مبنی براینکه زود درآوردن و یا دیر در آوردن دندان، اثر مستقیمی بر روی ثبات و پایداری دندان‌ها داشته و نوزادانی که زود دندان درمی‌آورند دندان‌هایشان زودتر خراب می‌شوند. اما واقعیت چیزی غیر از این مطلب می باشد. زود یا دیر در آوردن دندان‌ها ارتباطی با خوب یا بد بودن جنس دندان‌ها ندارد و تصور تخریب شدن دندان‌ها نادرست است. عامل مهمی که تاثیر مستقیمی بر زمان رشد دندان‌ها و بیرون آمدن آنها از لثه دارد «ارث» و «ژنتیک» می باشد.
البته نوزادانی که تغذیه مناسبی داشته و از لحاظ رشد جسمی در شرایط مناسبی قرار دارند در ورود به مرحله ی رویش دندان‌ها شرایط بهتری دارند.
علائم دندان درآوردن
از مهم ترین علائم و شواهد، می توان به افزایش آب دهان، کج‌خلقی، بی‌خوابی، بی‌اشتهایی و گاز گرفتن نوزاد اشاره کرد.
– افزایش آب دهان
یکی از بارزترین علائم، افزایش آب دهان و در واقع افزایش میزان بزاق ترشح شده در دهان نوزاد می باشد.
– کج خلقی
درد و سوزش لثه ها، علت اصلی تغییر رفتار نوزاد در این دوران می باشد.
– بی خوابی
بی تردید، عدم آرامش نوزاد به واسطه ی شرایط ایجاد شده، روی خواب نوزاد نیز اثرگذار بوده و برنامه ی خوابی او را نیز تحت تاثیر خود می گذارد.
– بی اشتهایی
واضح است که همواره تغییرات ایجاده شده در بدن نوزادان، خواه تغییرات مثبت و خواه تغییرات منفی، در میزان اشتها و مقدار غذای دریافتی او، اثر می گذارد. حتی می توان گفت، اشتهای یک نوزاد و میزان آن، می تواند یک سنجشی برای بررسی شرایط یک نوزاد باشد و کاهش و یا افزایش آن، زنگ خطر یا هشدار برای والدین باشد.
– گاز گرفتن
نوزاد با مکیدن، ساییدن لثه ی خود بر روی سطوح و فشار دادن آن، تلاش می کند تا درد و سوزش لثه ها را کاهش دهد.
یک وسیله ی کمکی، به نام دندانی
معمولاً زمانی‌که والدین احساس می‌کنند که شیرخوارشان در حال ورود به این مرحله ی جدید می‌باشند، سعی می‌کنند با استفاده از «دندانی‌ها» این شرایط را برای نوزادان راحت‌تر کرده و با کمک این وسیله، خارش و سوزش لثه ی نوزادان را آرام‌تر کنند.
دندانی یکی از وسایلی است که در طی شدن مسیر دندان درآوردن به نوزاد کمک می کند و سبب کاهش سوزش و درد لثه ها برای او می شود. شیرخوار با کشیدن، گاز گرفتن و ساییدن دندانی بر روی لثه های خود، آرامش می گیرد. دقت داشته باشید که جنس دندانی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و استفاده از دندانی های بی کیفیت، خود عامل بروز مشکلاتی برای نوزاد می شود.
تغذیه ی مناسب
استفاده از مواد مغذی در این دوران، کمک بزرگی به شیرخوار می‌کند چراکه با تقویت جسمی نوزاد و افزایش توان او، طی شدن این دوران برای شیرخواران راحت‌تر می‌شود. بنابراین با توجه به اهمیت و ضرورت شیر مادر برای نوزادان، توصیه می شود که رژیم مادران در این دوران، مورد اهتمام و توجه ی بیشتری قرار گیرد. البته نباید نقش و تاثیر غذاهای کمکی نوزادان را نیز، نادیده گرفت و برای این بخش مهم غذایی شیرخواران، برنامه ریزی دقیقی داشت.
شرایط جسمی
یکی دیگر از مسائل مهم در زمان دندان درآوردن، تغییرات و مشکلات جسمی به وجود آمده برای شیرخواران می باشد. این تغییرات، بسیار متنوع بوده و دامنه ی وسیعی از علائم را به خود اختصاص می دهد.
– مشکلات گوارشی
در بعضی از نوزادان، شاهد تغییراتی در سیستم گوارشی آنها هستیم تا آنجا که متأسفانه نوزادان با اسهال و تغییرات گوارشی شدیدی روبه‌رو می‌شوند. این تغییرات گاها سبب بروز مشکلات پوستی در بدن نوزادان نیز می شود و سوختگی‌هایی را در بدن آنها ایجاد می کند. بروز این شرایط در بدن شیرخوار، نیازمند مواظبت و نگهداری مخصوص به خود است.
– تب
بروز تب و علائمی شبیه سرماخوردگی در بدن نوزادان، نمونه ی دیگری از این تغییرات می باشد که معمولاً در تجربه ی اول پدر و مادر، این وضعیت، به‌اشتباه سرماخوردگی تلقی می گردد. البته باید دقت وتوجه داشته باشیم که هر تغییر دمای بدن نوزادان را به دندان درآوردن ارتباط ندهیم و سهوا دچار غفلت در تب نوزادان نشویم.
– مشکلات پوستی
علامت دیگری که ممکن است در این دوران بروز پیدا کند، سر در آوردن جوش های ریز در پوست صورت خصوصا در اطراف دهان نوزاد می باشد که علت اصلی آن، به آب دهان نوزاد و در واقع همان بزاق مربوط می شود. در این شرایط بهتر است که از جاری شدن آب دهان بر روی پوست صورت جلوگیری کرده و با دستمال تمیز و آرام، پوست را تمیز کنیم.
ترتیب درآمدن دندان‌ها
معمولاً شروع درآمدن دندان‌ها با دو دندان جلویی فک پایین آغاز می‌شود اما گاهاً مواردی وجود دارد که ترتیب رویش دندان‌ها از این قاعده کلی تبعیت نکرده وتفاوت هایی در ترتیب رویش وجود دارد. دقت داشته باشید که این‌موضوع نباید باعث نگرانی و اضطراب در والدین گردد، چرا که کاملاً طبیعی است. بنابراین آنچه در ادامه بیان می شود حالت معمول دندان درآوردن در نوزادان می باشد. پس‌از دو دندان جلویی فک پایین نوبت به دو دندان جلویی فک بالا رسیده و سپس دندان‌های جانبی فک بالا و پایین، دندان‌های آسیاب، دندان‌های نیش و نهایتاً دندان‌های آسیاب دوم بیرون می آیند. بنابراین مجموعاً بیست دندان شیری تکمیل می‌شود. لازم به ذکر است که معمولاً دندان‌های نیش و آسیاب به نسبت سایر دندان‌ها، شرایط سخت‌تری را برای نوزادان ایجاد می‌نمایند.
مراقبت از دندان
سوال مهمی که در این مرحله به وجود می آید، زمان شروع مراقبت از دندان ها است. از چه زمانی مراقب و مواظب بهداشت دندان ها باشیم؟ از زمانی‌که تمام دندان‌ها بیرون می آیند یا از همان رویش نخستین دندان ؟
قطعاً مراقبت از دندان‌ها ارتباطی با تعداد آنها ندارد. بنابراین بهداشت دهان باید از ابتدای رویش انجام شود. در این زمینه می‌توانیم از مسواک‌های مخصوص نوزادان که به شکل انگشتی است استفاده کنیم و دندان‌های نوزادان را با آنها تمیز نماییم.
به‌طورکلی با توجه به شرایط حساس شیرخواران در این بازه زمانی و کم‌طاقتی و بی‌صبری آنها، مهم‌ترین اقدامی که توسط پدر و مادر می بایست انجام شود حفظ آرامش، خونسردی و افزایش صبر و حوصله است. تلاش کردیم در این مقاله به بررسی شرایط بخشی از دوران شیرخواری که با رویش دندان ها گره خورده است، بپردازیم. در مقاله ی بعدی به معرفی انواع دندانی ها و کاربرد آنها می پردازیم.
